گرمایش زمین و کاهش سطح آب رودخانه ها در کنار عوامل دیگر مانند سدسازی های غیر اصولی، معدن کاوی، ماسه خواری، ورود شیرابه زباله به رودخانه ها، صید غیرمجاز، رهاسازی زباله ها در بستر رودخانه ها، در کاهش تعداد ماهیان مهاجر دریای خزر تاثیر بسزایی داشته است.از سال ۲۰۱۴ به جهت اهمیت آبزیان ۲۴ مای را روز جهانی مهاجرت ماهیان مهاجر نامیدند و هرساله در سراسر جهان این روز را گرامی میدارند.
اما در حالی به استقبال این روز میرویم که بر اساس آمار اداره شیلات صید ماهیان مهاجر در سال های اخیر کاهش قابل توجهی داشته که نشان از کاهش تعداد ماهیان مهاجر می باشد. ماهیان مهاجر خزری مانند ماهی سفید، ماهی آزاد، ماهی کولی، ماش ماهی، ماهی زردک و انواع ماهیان خاویاری مانند اوزون برون و فیل ماهی، که بیشتر عمر خود را در دریا زندگی میکنند، عمدتا برای تولید مثل یا تهیه غذا وارد رودخانه ها و دریاچه های آب شیرین می شوند. آنچه بر اهمیت ماهیان رود کوچ می افزاید ادامه چرخه انرژی است. این چرخه انرژی در اکوسیستم ست که سیاره زمین را زنده نگه داشته است. این چرخه انرژی از یک اکوسیستم (دریا) به اکوسیستم دیگر(رودخانه) توسط ماهیان مهاجر صورت می پذیرد.
بیش از۱۳۰رودخانه به دریای خزر می‌ریزند از این رودها ولگا به تنهائی نزدیک به ۸۵ درصد آب دریای خزر را تامین می‌کرد که متاسفانه از سال ۱۳۹۷خورشیدی ۲۲درصد ازآبدهی ولگا به خزرکاسته شده است. احداث سدهای جدید توسط روسیه (۴۰ سد ساخته شده و ۱۸ سد دیگر در دست مطالعه و ساخت) بر روی رودخانه ولگا (که قابل کشتیرانی است) موجب کاهش دبی آب ورودی به دریای خزر و عقب نشینی مناطق ساحلی ایران تا 400 متر شده است که ادامه این روند ممکن است منجر به خشک شدن خلیج گرگان و پناهگاه حیات وحش میانکاله که زیستگاه بسیاری از ماهیان مهاجر است بیانجامد. لازم به اشاره است که خلیج میانکاله مأمن اصلی فیل ماهی، شاه کولی و ماهی کلمه است.
همچنین سدسازی های غیر اصولی و ورود پساب ها و شیرابه زباله مهمترین تهدیدات در بقا ماهیان مهاجر محسوب می شوند.استفاده بیش از حد از آب شیرین در بخش کشاورزی و صنعت باعث گردیده تا رودخانه ها روزانه هزاران لیتر پساب و فاضلاب را راهی دریا کنند که منجر به کاهش شفافیت آب و کاهش عبور نور به عنوان مهمترین عامل فتوسنتز، تنظیم دما و نیز توزیع فیتوپلانکتون ها می گردد. علاوه بر این تغییرات دما نقش موثری در کاهش باروی تخم ماهیان دارد و کاهش فیتوپلانکتون ها نیز به عنوان غذای بچه ماهی ها به نوبه خود تاثیر فزاینده ای در کاهش ماهیان مهاجردرسالهای اخیر داشته است.از میان گونه های ماهیان مهاجر خاویار ماهیان چون فیل ماهی و اوزون برون، ماهی کلمه، ماهی آزاد خزری ازجمله مهمترین ماهیان متاثر از این سدسازی ها و آلایندگی آبهای شیرین محسوب می شوند. یاد آور میشویم که براساس مفاد کنوانسیونCEP، که ایران هم از امضا کنندگان آن میباشد تاکید کرده است که کشورهای ساحلی منطقه یی برای حفظ محیط زیست دریای خزر در زمینه جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی، جلوگیری از ورود، کنترل و از بین بردن گونه های مهاجم، موارد اضطراری زیست محیطی، حفاظت و نگهداری و احیا و منابع زنده دریایی و مدیریت مناطق ساحلی دریای خزر همکاری خواهند کرد.همچنین در اصل پنجاه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب شده است که، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌گردد.
از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است.
ما فعالان محیط زیست ایران ضمن ابراز نگرانی از شرایط موجود و هچنین اعتراض به بی توجهی مسئولان کشوری، با تاکید براجرای سند ۲۰۳۰ یونسکو بخصوص هدف دوازدهم (استفاده امن از منابع: تضمین مصرف پایا و الگوهای مصرف)، هدف چهاردهم (حفظ و استفاده پایا از اقیانوس‌ها، دریاها و منابع دریایی برای توسعه پایا.) و هدف پانزدهم (استفاده پایا از زمین،متوقف کردن روند از دست رفتن تنوع زیستی) از کشور های حاشیه دریای خزر که شامل ایران، روسیه، قزاقزستان، آذربایجان و ترکمنستان میخواهیم که در اقداماتی هماهنگ، گامی موثر در جهت استفاده امن از منابع، حفظ و استفاده پایا از دریا و زمین و متوقف کردن یا معکوس کردن روند از دست رفتن تنوع زیستی برداشته شود.
کانون دفاع از حقوق بشر در ایران
کمیته دفاع از محیط زیست
