گزارش موارد نقض حقوق محیط زیست ایران در دی ماه 1396

تهیه و تنظیم: کاوه شیخ محمدی

متاسفانه در ماه دسامبر سال 2017 میلادی همچنان شاهد تخریب و نقض حقوق زیست محیطی در ابعاد مختلف بوده ایم که به اختصار چندین مورد ان جهت اگاهی سازی و ایجاد حس مسوولیت برای افکار محترم عمومی به عرض می رسد.

خطر انقراض نسل کوسه ماهی در خلیج فارس

برخی صیادان با هدف استفاده از دم و باله کوسه ماهی ها که به تعبیر آنها تقویت کننده است، اقدام به صید این آبزی کرده و لاشه آنها را به دلیل ترس از جریمه شدن در آب دریا رها می کنند که این لاشه ها با امواج دریا به ساحل می آیند.هم اکنون قیمت فروش هر کیلوگرم دم و باله کوسه ماهی 80 هزار ریال است. سازمان حفاظت محیط زیست در مصوبه سال ٩٣ صید کوسه های خلیج فارس و دریای عمان را که در سال های اخیر به دلیل کاهش چشمگیر جمعیت و صید بی رویه در خطر انقراض قرار گرفته اند ممنوع اعلام کرده است.

مفاد این مصوبه که شامل جریمه ٣٠٠ میلیون ریالی برای هر قطعه از انواع کوسه ماهی است را به سازمان شیلات و بهره برداران اعلام کرده است.برابر قانون، صید، حمل، خرید و فروش انواع کوسه ماهیان چه با هدف صید اصلی و ضمنی ممنوع است .آموزش جوامع صیادان عمده ترین روش تاثیرگذار برای جلوگیری از صید کوسه ماهیان در آب های خلیج فارس است.در این ارتباط هم اکنون آموزش برای صیادان مناطق جنوبی استان بوشهر آغاز شده است که همکاری سازمان هایی از جمله شیلات در این زمینه اجتناب ناپذیر است.در صورتی که جوامع صیادی آگاهی لازم را کسب کنند به جای صید کوسه ماهی ها از آنها حفاظت می کنند. بتازگی تصاویری از لاشه های کوسه ماهی های تلف شده در ساحل جزیره شیف و بندر بوشهر در فضای مجازی استان بوشهر انتشار یافته است.

نرخ 20 برابری فرسایش خاک در ایران

خاک به عنوان بستر اصلی رویش های گیاهی، یکی از با ارزش ترین ثروت های ملی است که بیش از 95 درصد مواد غذایی جهان از بستر آن تولید می شود. استفاده بی رویه از خاک و تلاش برای تامین مواد غذایی بیشتر در یک سده گذشته، موجب شده تا فرسایش خاک به یکی از مسایل زیست محیطی در فرایند کشاورزی تبدیل و سازمان ملل روز پنجم دسامبر(14 آذرماه) را روز جهانی خاک اعلام کند.

براساس برخی آمارها نرخ فرسایش خاک در ایران 20 برابر بیشتر از متوسط جهانی است.اگر نرخ تخمینی فرسایش هر تن خاک 28 دلار در نظر گرفته شود، هزینه‌های فرسایش خاک بین 56 میلیارد تا 112 میلیارد دلار است؛ این رقم بیشتر از درآمد نفتی ایران در سال 2014 (53.6) می باشد.95درصد از مواد مهم غذایی مورد نیاز بشر ز در بستر خاک تولید می شود.در شرایط کنونی شاید مساله کم آبی و بحران آب مورد توجه بسیاری از کارشناسان قرار گرفته باشد اما باید گفت نگرانی از فرسایش خاک مهمتر از بحران آبی است. زیرا آب در چرخه حیات زیستی می تواند تجدید پذیر باشد اما تجدید پذیری خاک نسبت به آب سخت تر است. دانشمندان مدعی اند برای ترمیم یک سانتیمتر خاک نیاز به 800 سال زمان است.برای سالم نگه داشتن خاک لازم است به عنوان یک موجود زنده در نظر گرفته شود . اگر شیوه برخورد با خاک با رویه کنونی ادامه پیدا کند به یقین آسیب های فراوانی پیش رو خواهیم داشت که یکی از این آسیب ها کاهش ماده آلی خاک است که در 63 درصد از خاک های ایران از حد مجاز پایین تر رفته است. از دیگر راهکارهای حفظ خاک، بالا رفتن میزان آگاهی کشاورزان در زمینه اهمیت خاک در بخش تامین مواد غدایی است. در این زمینه کشاورز باید متوجه باشد که تحت هر شرایطی نمی شود از زمین برداشت کرد. کشاورزان باید در عمل به این باور برسد که خاک بستر حیات است.

خشک شدن ۹۰ درصد دریاچه‌ ارومیه

طبق آمار منتشر شده در سایت شرکت آب منطقه‌ای استان در ۲۴ آذر ماه، حجم آب موجود در دریاچه برابر با یک میلیارد و ۶۶ میلیون متر مکعب بوده و این در حالی است که طبق میانگین دراز مدت ۳۰ ساله، میزان آب موجود در دریاچه باید برابر با ۱۶ میلیارد متر مکعب باشد. دریاچه‌ ارومیه از فرم دریاچه خارج و تبدیل به بستر نمکی یا پلایا شده است. همه تلاش‌ها نیز برای جلوگیری از خیزش نمک است. ثابت نگه داشتن تراز دریاچه آن هم زیر حد نرمال افتخار بزرگی نیست.بی‌توجهی به هشدارها، نبود منشور محیط‌زیست، جای خالی کرسی‌های آزاداندیشی در مسائل زیست محیطی، نبود حمایت ملی از محیط زیست و اجرایی نشدن قوانین و حمایت از برخی کارخانجات آلاینده به بهانه‌ی حمایت از تولید و اشتغال نتیجه‌ای جز تخریب محیط زیست ندارد.سیاست‌گذاری‌های نادرست حوزه‌ی کشاورزی در برنامه‌ی ششم توسعه ،تولید سالانه‌ی یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن چغندر و تبدیل ۵۰۰ هزار هکتار از اراضی شیب‌دار به باغ از جمله سیاست‌های مدون در برنامه‌ی توسعه‌ی ششم است که بدون توجه به میزان آب مورد نیاز به احداث باغ و کشت چغندر تدوین شده و با توجه به این‌که اراضی موجود در حاشیه‌ی دریاچه‌ی ارومیه یکی از کانون‌های اصلی کشت چغندر با نیاز آبی فراوان است، اجرای این طرح، بحران خشکی را تشدید خواهد کرد. منابع آبی ما قانونی به هدر می‌روند.

پنجاه هکتار از نیزارهای تالاب میقان اراک در آتش سوخت

آتش سوزی گسترده ای در ماه گذشته نیزارهای تالاب میقان اراک را در برگرفت. به علت کم عمق و باتلاقی بودن عرصه هایی که آتش گرفته بود حرکت خودروهای آتش نشانی یا قایق امکان پذیر نبوده و عملیات اطفا حریق را با مشکل مواجه کرده بود که با اعزام یک فروند هواپیمای سبک از تهران آتش سوزی مهار شد. علت آتش سوزی هنوز مشخص نشده اما طبق برآوردهای اولیه تاکنون حدود پنجاه هکتار از نیزارهای تالاب در آتش سوخته است.

سالانه ۸ میلیون تن پسماند خطرناک تولید می شود

شایان ذکر است، سال ۸۹ طرح جامع مدیریت پسماند اجرا و از همه دستگاه های اجرایی از جمله وزارت نیرو، نفت، کشور، بهداشت، صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی و سازمان ملی استاندار خواسته شد برنامه های خود را در قالب یک طرح جامع ارائه دهند. بعد از مدتی این طرح تصویب و اجرا اما با تغییر و تحول مدیریتی همه چیز منحل شد و به راحتی سلامت مردم موردهدف قرار گرفته است. ماده ۱۱۰ قانون مدیریت پسماند می گوید باید برای پسماند در همه بخش ها شیوه نامه مدیریتی تدوین شود. در بیش از ۷۰ درصد از این موارد چنین اتفاقی رخ نداده است. قانون و آیین نامه هست اما ضوابط نیست. به دلیل سوء مدیریت استانداردها در حوزه مدیریتی و فرآیندی تدوین نشده است. مسئولان محلی باید بر اساس منطقه، امکانات، اقلیم برای پسماندهای خود طرح ارائه کنند اما همه طرح ها کپی است و چند تکه کاغذ بیشتر نیست. طرح جایگزینی پلاستیک های زیست تخریب پذیر در سال ۹۲ تهیه شده است که آن هم عملی نشد.

آلودگی محیط زیست، فاجعه‌ای که ایران را تهدید می‌‌کند

آمار نشان می‌‌دهد صد هزار کارخانه و کارگاه در حواشی تهران مستقر هستند و فعالیت می کنند. علاوه بر آن نیروگاه‌ها، ریخته گری‌ها ومراکز بازیافت غیر مجاز نیز وجود دارد. هر ایرانی به طورمتوسط ۷۲ درصد بیشتر از سهمش دنیا را آلوده می‌کند. این آلودگی از ایران به تمام نقاط جهان منتقل می‌شود و دنیا در آینده دست به روی دست نگذاشته و ایران را مجبور به کاهش این آلودگی خواهد کرد. آلودگی محیط زیست در ایران معضل جدیدی نیست و سالهاست که چه مسئولان و چه مردم به آن اشاره کرده و از آن آسیب می‌‌بینند اما نکته حیرت انگیز این است که هیچ کدام به طور جدی برای رفع آن اقدام نکرده اند. آلودگی هوا در سواحل دریا و جنگل‌ها که در شهر‌های مختلف و محل سکونت افراد به شکل آزار دهنده‌ای نه تنها از لحاظ زیبایی شناسی‌ که بر سلامت افراد و شهروندان چه در آینده و حال تاثیر گذشته و عوارض جدی به همراه دارد. کارشناسان از زباله‌سوزی به عنوان یکی از علل اصلی آلودگی هوای تهران یاد می‌‌کنند.

تلاش برای احداث جاده ای ویرانگر در مهمترین زیستگاه یوزپلنگ آسیایی

متاسفانه برخی مسئولان محلی استان خراسان شمالی در شهرستان های اطراف پناهگاه حیات وحش میاندشت بخصوص مسئولان محلی بخش سنخواست در طرحی طبیعت ستیزانه، عملیات عمرانی احداث جاده ای ویرانگر را جهت دسترسی سنخواست به ایستگاه راه آهن سنخواست (راه چمن) آغاز کرده اند. این جاده که برابر تصمیم مقامات محلی قرار است بصورت آسفالته احداث شود، طبق نقشه های طراحی شده از شهر سنخواست آغاز و پس از طی حدود ده کیلومتر وارد محدوده پناهگاه حیات وحش میاندشت شده و سپس در امتداد مرز شرقی پناهگاه ادامه می یابد تا به ایستگاه راه آهن راه چمن برسد. با اطمینان کامل و بدون تردید می توان گفت در صورت احداث این جاده، پناهگاه حیات وحش میاندشت بعنوان یکی از دو زیستگاه اصلی یوزپلنگ آسیایی در جهان بصورت کامل از بین خواهد رفت. مسیر در نظر گرفته شده برای احداث جاده در حال حاضر یکی از بهترین زیستگاه های آهو و کریدور اصلی جابجایی یوزپلنگ مابین میاندشت و دشت های اطراف به شمار می رود. در طول این مسیر که هم اکنون بعنوان یک جاده خاکی توسط نیروهای محیط زیست استفاده می شود همواره گله های بزرگ آهو قابل مشاهده بوده و تردد یوزپلنگ ها نیز در این محدوده بارها روئیت شده است. احداث جاده مورد نظر ارتباط مابین پناهگاه حیات وحش میاندشت با دشت ها و عرصه های طبیعی شرق منطقه را قطع و تردد خوردوها در این مسیر، امنیت این بخش از بین خواهد برد. همچنین وجود چنین جاده ای در طول مرز شرقی پناهگاه، دسترسی متخلفین و افراد سودجو به قلب منطقه و بهترین زیستگاه آهوی میاندشت را به راحتی ممکن و عملا حفاظت از پناهگاه را غیر ممکن می سازد.

بیش از ۹۰ درصد پرندگان مهاجر در ایران شکار می‌شوند

مدیرکل حفاظت و مدیریت شکار سازمان حفاظت محیط زیست از شکار بی رویه و غیرقانونی۹۰ درصد پرندگان مهاجر در استان‌های شمالی ایران خبر داده است.اگر شکار بی رویه متوقف نشود امکان انقراض برخی از گونه‌ها قطعا وجود خواهد داشت. همچنین عدم همکاری دستگاه‌ها و مسئولان با سازمان محیط زیست قابل انتقاد است. بیش از ۹۰ درصد از گونه‌های پرندگان مهاجر توسط دام‌های هوایی در آسمان صید شده و عده معدودی که به سطح زمین می‌رسند نیز به روش دوما یا دیگر روش‌ها صید می‌شوند. در شهرستان های فریدون کنار و بابلسر ده محیط بان وجود دارند که به صورت شیفتی عمل می‌کنند و با این تعداد کم نمی‌توان با افراد زیادی که برای شکار به این منطقه می‌آیند مقابله کرد. همچنین از حمایت عده‌ای از مسئولان از جمله برخی از نمایندگان مجلس از شکارچیان خبر داده و گفته: «سازمان محیط زیست استان ازندران نامه‌های متعددی به نمایندگان استان در مجلس و امام جمعه برخی شهرستان‌ها در زمینه تخلفاتی که در این منطقه در حال انجام است ارسال کرده اما هیچ کمکی از سوی این مسئولان به سازمان حفاظت از محیط زیست نشده و در مقابل نیز نمایندگان استان و امام جمعه شهرستان از این افراد متخلف حمایت کرده‌اند.

کانون دفاع از حقوق بشر در ایران 

کمیته دفاع از محیط زیست